مترجم: محمدحسین ایزدبخش
دانشجوی دکتری تغذیه دام دانشگاه صنعتی اصفهان
استفاده و افزایش مکملهای چربی در جیره گاوهای شیری راهکار مناسبی جهت افزایش تراکم انرژی جیره و افزایش انرژی دریافتی میباشد که به نوبه خود میتواند به تامین انرژی گاوهای پرتولید امروزی که نیاز بیشتری به انرژی دارند،کمک کند.
استفاده از چربی در جیره گاوهای شیری راهکار مناسبی جهت محدود کردن تغذیه بیش از حد کربوهیدراتهای سریع التخمیر (خوراکهایی با نشاسته بالا) است که همین امر سبب کاهش خطر ابتلا دامها به اسیدوز تحت بالینی و افت درصد چربی شیر میشود. اگرچه استفاده از چربی با توجه به دلایل ذکر شده میتواند اثرات سودمندی داشته باشد اما استفاده بیش از حد آن نیز (≤7 درصد ماده خشک) میتواند اثرات نامطلوبی بر ماده خشک مصرفی دام، محدودیتهایی مربوط به استفاده از چربیهای غیر اشباع قابل تجزیه در شکمبه (روغنهایی که باعث کاهش چربی شیر میشوند) و افزایش قیمت تمام شده جیره داشته باشد.
تولید کنندگان و متخصصین عرصه تغذیه باید با دقت زیاد نوع، ترکیب(پروفایل اسیدهای چرب) و میزان استفاده در جیره را مورد بررسی قرار دهند تا بتوانند به نحو احسنت از این منبع انرژی در جیره گاوهای شیری استفاده نمایند و در عین حال مقرون به صرفه بودن آنها را در شرایط بازار به حداکثر خود برسانند.
در حالی که جیرههای معمول گاوهای شیری دارای 2 تا 4 درصد چربی خام (براساس ماده خشک) هستند، جیرههای پرانرژی جهت گاوهای اوایل شیردهی میتواند حاوی4 تا 7 درصد چربی خام (براساس ماده خشک) باشد. با این حال استفاده از “چربی خام” از نقطه نظر تغذیه ای کمتر مورد توجه است. همانند تغذیه پروتئین که بیشتر توجهات به سمت تامین اسیدهای آمینه مورد نیاز متمرکز میباشد در تغذیه چربیها نیز باید به تامین اسیدهای چرب توجه شود. در حال حاضر ما میدانیم که هر کدام از اسیدهای چرب میتوانند به صورت اختصاصی و منحصر به فرد در متابولیسم گاو نقش ایفا کنند و باعث تقسیم بندی انرژی به سمت اعمال مختلف از جمله رشد، شیردهی، باروری و حتی سلامتی شوند. در این زمینه امروزه ترکیب اسیدهای چرب در مکملهای چربی و TMR مورد توجه است و جهت تنظیم جیره گاوهای تازه زا مورد استفاده قرار میگیرد.
ما نمیتوانیم اسیدهای چربی را که توسط علوفهها و همچنین دانههای غلات در جیره تامین میشوند را نادیده بگیریم. این چربیهای طبیعی ممکن است 2 تا 3 درصد (براساس ماده خشک) چربی جیره را جهت دام ما تامین کنند و پس از آن باید چربیهای طبیعی اضافه شده به جیره را مورد توجه قرار داد. این چربیهای طبیعی شامل دانههای روغنی همانند کانولا، پنبه دانه و دانه کتان میباشد. با این حال، این منابع دارای مقادیر فراوانی از اسیدهای چرب غیراشباع هستند که میتوانند اثرات نامطلوبی بر قابلیت هضم الیاف داشته باشند مانند (اولئیک اسید (C18:1)، لینولئیک اسید (C18:2) به عنوان اسیدهای چرب امگا6 و لینولنیک اسید (C18:3) به عنوان اسیدهای چرب امگا3). پنبه دانه منبع غنی از اسیدهای چرب غیراشباع که در عین حال پروتئین و NDF را نیز فراهم میکند. دانه سویا (فول فت سویا) نیز منبع غنی از اسیدهای چرب غیراشباع و پروتئین میباشد.
جدول1: نمونهای از پروفایل اسیدهای چرب برخی از منابع چربی طبیعی و روغنها
| منابع چربی | پالمتیکC16:0 | استئاریکC18:0 | اولئیکC18:1 | لینولئیکC18:2 | لینولنیکC18:3 | EPA⃰C20:5 | DHA#C22:6 |
| جلبک | 24 | 1 | – | – | – | 15 | 40 |
| کانولا | 5 | 2 | 61 | 21 | 10 | – | – |
| نارگیل+ | 9 | 2 | 6 | 2 | – | – | – |
| ذرت | 12 | 2 | 27 | 57 | 1 | – | – |
| پنبهدانه | 25 | 2 | 21 | 52 | – | – | – |
| ماهی | 18 | 5 | 17 | 4 | 1 | 8 | 12 |
| کتان | 7 | 4 | 19 | 15 | 54 | – | – |
| پالم | 45 | 5 | 40 | 8 | 1 | – | – |
| سویا | 11 | 5 | 22 | 54 | 6 | – | – |
| آفتابگردان | 7 | 3 | 24 | 62 | 1 | – | – |
| پیه | 27 | 24 | 38 | 3 | – | – | – |
⃰ Eicosapentaenoic acid
# Docosahexaenoic acid
+ روغن نارگیل اگرچه معمول نمیباشد که در خوراک دام استفاده شود اما بیش از 80 درصد اسیدهای چرب تشکیل دهنده آن اسیدهای چرب اشباع با طول زنجیره متوسط (C8:0-C14:0) میباشند.
اگر بتوان ذخیره سازی و جابهجایی را مدیریت نمود، چربیهای حیوانی یک منبع تغذیه جایگزین غنی از اسیدهای چرب اشباع هستند. صرف نظر از این مسائل دامداران نمیتوانند خود را به 1 تا 2 منبع از چربیهای طبیعی محدود کنند تا بتوانند چربیهایی که دارای میزان بالایی از اسیدهای چرب غیر اشباع هستند را محدود کنند. (مجموع کل اسیدهای چرب غیر اشباع (C18:1)، (C18:2) و (C18:3)). اگر استفاده از این چربیها محدود نشود باعث تغییر در جمعیت باکتریایی، هضم فیبر و تعادل تخمیر شکمبه ای میشوند. به جهت غلبه بر این محدودیتها باید ما از چربیهای تجاری استفاده نماییم. از آنجایی که چربیهای تجاری اکثرا از اسیدهای چرب اشباع همانند استئاریک اسید و پالمتیک اسید (به ترتیب C18:0 و C16:0 ) تشکیل شده اند به عنوان چربیهای بی اثر بر شکمبه (چربیها عبوری) شناخته شدهاند. این اسیدهای چرب معمولا از تقطیر روغن پالم به وجود میآیند که میتواند اثرات مثبتی بر روی ترشح چربی شیر و هضم الیاف داشته باشند.
جدول2: پروفایل اسیدهای چرب برخی از مکمل¬های چربی#
| مکمل چربی | پالمتیکC16:0 | استئاریکC18:0 | اولئیکC18:1 | لینولئیکC18:2 | لینولنیکC18:3 | EPAC20:5 | DHAC22:6 |
| BergaFat F100Classic | 72 | 7 | 12 | – | – | – | – |
| BergaFat F100HP | 99 | – | – | – | – | – | – |
| EnerG-3⃰ | 59 | – | 25 | – | – | 3.2 | – |
| EnerG-ll⃰ | 50 | 4 | 35 | 8 | – | – | – |
| Energy Booster 100 | 36 | 47 | 6 | 1 | – | – | – |
| Energy Booster hp | 65 | 12 | 8 | – | – | – | – |
| Enertia⃰ | 44 | 5 | 40 | 9 | – | – | – |
| Mega-Flax⃰ | 26 | 4 | 26 | 12 | 32 | – | – |
| Megalac⃰ | 46 | 4 | 39 | 9 | – | – | – |
| Palmit 80 | 85 | 4 | 8 | <3 | – | – | – |
| Palmit 98 | 98 | – | – | – | – | – | – |
| Prequel⃰ | 15 | 5 | 25 | 50 | <1 | – | – |
| Strata⃰ | 33 | 15 | 25 | 5 | 5 | 16 | – |
# پروفایل اسیدهای چرب مکملهای تجاری میتواند متفاوت باشد اما باید توسط سازندگان آن مورد تایید باشد. کل چربی موجود نیز میتواند متفاوت باشد.
⃰ نمکهای کلسیمی اسید چرب. معمولاً به عنوان فناوری عبوری از شکمبه شناخته می شود، مشاهدات انجام شده نشان میدهد که کلسیم میتواند با اسیدهای چرب کمپلکس نامحلولی را تشکیل دهد و در نتیجه باعث بی اثر شدن اسیدهای چرب بر روی شکمبه شود. این فناوری محافظت نسبی را فراهم میکند و وسیله ای جهت جلوگیری از اثرات منفی اسیدهای چرب غیراشباع با چند پیوند دوگانه بر روی باکتری ها و تولید چربی شیر میباشد.
در مکملهای چربی مقادیری اولئیک اسید نیز وجود دارد. با این حال میزان حد واسط از بیوهیدروژناسیون بعد از شکمبه به حدی نمیباشد که نگران افت چربی شیر باشیم. نمکهای کلسیمی اسید چرب (مثل روغن پالم و ماهی) مکملهایی هستند که باعث افزایش رسیدن اسیدهای چرب غیر اشباع به بعد از شکمبه میشوند. این اسیدهای چرب میتواند شامل اسیدهای چرب امگا3 مانند لینولنیک اسید و دوکوزاهگزانوئیک اسید(C18:3 و C22:6) برای گاوهای اوایل شیردهی باشد.
یکی دیگر از ملاحظات کلیدی جهت ارزیابی مکمل های چربی، قابلیت هضم اسیدهای چرب میباشد. قابلیت هضم اسیدهای چرب معیاری است که از اندازهگیری میزان اسیدهای چرب قابل دسترس دام جهت جذب به دست میآید، که معیاری جهت ارزیابی مکملهای چربی میباشد. به جهت بررسی کیفیت مکملهای چربی، اغلب سه عامل کلی مورد بررسی قرار میگیرد: شکل فیزیکی، ترکیب شیمیایی و پروفایل اسیدهای چرب.
مشخصات فیزیکی مکملهای چربی تولیدی، مانند اندازه پریل (اندازه ذرات)، که بسته به سازنده آن ممکن است متفاوت باشد. اندازه ذرات پریلها میتواند مهم باشد چرا که ذرات کوچک قابلیت هضم کمتری نسبت به ذرات بزرگ دارند. خصوصیات شیمیایی معمولا به این موضوع اشاره دارد که آیا اسیدهای چرب به صورت نمکهای کلسیمی، استریفه شده به صورت تریگلیسیرید و یا به صورت اسیدهای چرب آزاد میباشند. اگر چه مطالعات محدودی وجود دارد اما به نظر میرسد قابلیت هضم مکملهای چربی به صورت تریگلیسیرید قابلیت هضم کمتری نسبت به همتایان خود به صورت اسیدهای چرب آزاد دارند. پروفایل اسیدهای چرب مکملهای چربی همچنین میتواند میزان قابلیت هضم آنها را برای ما مشخص نماید. دو قانون کلی در نظر گرفته میشود: 1- اسیدهای چرب غیر اشباع قابلیت هضم بیشتری نسبت به اسیدهای چرب اشباع دارند (به عنوان مثال قابلیت هضم C18:0 کمتر از C18:1 میباشد). 2- با افزایش طول زنجیره کربنی اسیدهای چرب قابلیت هضم آنها کاهش پیدا میکند (اغلب قابلیت هضم C18:0 کمتر از C16:0 میباشد). گروه تحقیقاتی ما در کرنل به طور فعال در حال مطالعه بر رویکردهای غذایی جهت افزایش قابلیت هضم اسیدهای چرب اشباع میباشد. مطالعات بر نقش فسفولیپیدها متمرکز شده است زیرا که یک امولسیفایر طبیعی در صفرا میباشد، اما به‌صورت خام یا بدون روغن لسیتین یا لیزولسیتین موجود است.
پس از جذب، اسیدهای چرب مختلف وظایف مختلفی را انجام میدهند، این اختلاف در وظایف ناشی از ترکیبات شیمیایی متفاوت اسیدهای چرب میباشد. به عنوان مثال، اسید پالمیتیک ترجیحاً به سمت افزایش چربی شیر میرود، تحقیقات انجام شده نشان میدهد که اسید پالمتیک باعث افزایش میزان چربی شیر، درصد چربی شیر و همچنین شیر اصلاح شده برحسب چربی شده است. استفاده از پالمتیک اسید در جیره گاوهای شیری باعث میشود انرژی حاصل از این اسید چرب به سمت تولید شیر سوق پیدا کند و باعث افزایش برداشت چربی از بافتهای چربی میگردد به همین دلیل است که تغذیه اسید پالمتیک در گاوهای تازهزا باعث تسریع در کاهش اسکور بدنی گاو میشود.
در کرنل فرض بر این است که اسیدپالمتیک حساسیت انسولینی در بافت چربی را کاهش میدهد تا لیپولیز را تقویت کند و گلوکز به سمت غده پستانی جهت سنتز لاکتوز ارسال شود. در مقابل استفاده از اسید اولئیک (اسیدچرب غیراشباع با یک پیوند دوگانه میباشد C18:1) باعث سوق دادن اسیدهای چرب به سمت ذخیره چربی بدنی هدایت و کمتر به سمت تولید شیر میرود. یافته‌های دانشگاه ایالتی میشیگان توسط تحقیقات اخیر مبنی بر اینکه اولئیک اسید به عنوان یک تحریک‌کننده انسولین در بافت چربی گاو پس از زایمان عمل میکند، تأیید شد است. رویکرد فعلی استفاده از مقداری اولئیک اسید در مکملهای چربی تجاری میباشد که چنین رویکردی باعث بهبود قابلیت هضم اسیدهای چرب و حفظ اسکور بدن گاو میشود، که این ممکن است بر روی قیمت تمام شده شیر تاثیر گذارباشد. گاوهایی که با اسید پالمیتیک بالا تغذیه میشوند و تولید شیر، سلامت و باروری خود را حفظ کرده اند ممکن است نیازی به جایگزینی با اولئیک اسید نداشته باشند.
اسیدهای چرب امگا 3 همانند C18:3 و C22:6 ترکیبات ضد التهابی هستند که احتمالا حساسیت به انسولین را افزایش میدهند. اگرچه داده‌ها در گاوهای شیری محدود میباشد، این اسیدچرب (که از بیوهیدروژناسیون شکمبه فرار کرده است) احتمالاً دارای پتانسیلی قوی، جهت به حداقل رساندن کاهش چربی بدن، افزایش سلامت کبد، جلوگیری از التهاب و کاهش بروز بیماری پس از زایمان است. با این حال، ما باید مراقب باشیم، زیرا گاوهایی که دارای شایستگی ژنتیکی بالایی جهت تولید شیر هستند، به طور ذاتی چربی بدن را جهت حمایت از شیردهی و جلوگیری از کاهش آن مورد استفاده قرار میدهند.
رویکردهای غذایی که باعث افزایش میزان اسیدهای چرب امگا 3 درون زادی میشود را باید به عنوان رویکردی جهت افزایش سلامت گله در شرایطی که بیماری و ناباروری چالش‌های فعلی جهت دستیابی به تولید شیر بالا هستند به عنوان عاملی مهم در نظر گرفت تا چنین چالشهایی منجر به کاهش تولید شیر نگردد. آزمایشگاه مک فادن در حال مطالعه بر روی رویکردهای غذایی جهت افزایش عبور اسیدهای چرب امگا 3 از شکمبه با استفاده از اشکال مختلف محافظت است. علاوه بر این، گروه تحقیقاتی ما در حال بررسی این احتمال هستند که تغذیه با امگا-3 کارایی گروههای دهنده متیل محافظت شده از شکمبه (مانند متیونین یا کولین) را جهت به حداکثر رساندن متیلاسیون کبدی، سنتز فسفاتیدیل کولین و حذف تریگلیسیرید در گاوهای اوایل شیردهی را افزایش دهد. ما این احتمال را در نظر میگیریم، زیرا در گاوهای دوره انتقال اغلب کاهش در نسبت اسیدهای چرب با چند پیوند دوگانه (مثل اسیدچرب امگا3)، نسبت به کل اسیدهای چرب مشاهده میشود.
در نتیجه، چربیهای جیره اسیدهای چرب با ترکیبات مختلف را جهت گاوهای تازهزا فراهم می‌کنند. این اسیدهای چرب میتوانند در مقدار جیره غذایی، حساسیت به بیوهیدروژناسیون، قابلیت هضم، متابولیزه شدن و خواص فعالیت زیستی متفاوت باشد (یعنی همه اسیدهای چرب یکسان ایجاد نمی شوند). احتمالاً تحقیقات آینده توصیه‌های تغذیه‌ای جهت تغذیه اسیدهای چرب خاص و یا نسبت‌های خاص از اسیدهای چرب مختلف در جیره گاوهای تازهزا را شناسایی کند که باعث بهبود سلامت و تولید شیر در گله ها میگردد.
توصیه های مترجم:
- استفاده از مکملهای چربی با پالمتیک بالا باعث افزایش درصد و میزان چربی شیر میگردد اما از طرفی باعث تشدید کاهش اسکور بدنی گاوها در اوایل شیردهی میشود و همین امر سبب کاهش میزان آبستنی میگردد بنابراین باید به میزان بقیه اسیدهای چرب از جمله استئاریک و اولئیک اسید و ترکیب اسیدهای چرب مختلف نیز توجه گردد.
- امروزه نباید تنها به چربی شیر فکر کرد بلکه باید به آبستنی و کاهش بیماریها نیز توجه خاصی داشت چرا که هزینههای گزافی را به دنبال خواهد داشت که این عوامل با استفاده از چربیهای غیر اشباع همانند اولئیک، لینولئیک و لینولنیک قابل بهبود میباشند و میتواند هزینه های دامداریها را کاهش داده و عمر اقتصادی گله را افزایش دهد.
- مکملهای چربی به صورت اسید چرب قابلیت هضم بالاتری داشته و انرژی زایی بیشتری نسبت به مکملهای چربی نوع تریگلیسیرید دارند.